برای بررسی آثار تئودور ژریکو ابتدا به بررسی دوره و سبک می پردازیم.
رمانتیک[1] برگرفته از واژه فرانسوی “رمانس[2]” به معنای داستان تخیلی قرون وسطایی است. البته واژه رمانس هیچگاه با اصطلاح وسیعتر رمانتیک جور در نیامده است.
رمانتیسم[3] بعد از نِئوکلاسی‌سیسم[4]، در معنای عام به عبور از عقل و اندیشه به سمت احساس، توجه به نشانه‌های عاطفی و تخیلی در زندگی و هنر، توجه به سده‌های میانه و خاورزمین اطلاق می‌شود. آنها به جنبه‌های تیره و تار، هراس‌انگیز و رمز و راز حیات بشری توجه داشته‌اند.
در ابتدا، این جنبش، بیشتر پدیده‌ای شهری بود و به مثابه یک جریان فکری اساساً ادبی، نمایشی و فلسفی ایجاد و در آلمان و اروپا از جامعه‌های دانشگاهی آغاز شد. درواقع می‌توان گفت در این جنبش انسان‌گرایی ذهنی، جایگزین انسان‌گرایی رنسانس که عقل را مرکز منطق جهان می‌دانست، گشت. آزادی فردی اکنون چیز مهمی به حسا ب می‌آمد. هنرمند به عنوان یک نبوغ، به عنوان یک خالق ، به عنوان خدا شناخته شد. هیچ شایستگی در تقلید از طبیعت وجود نداشت و در صورت لزوم، باید به شیوه رمانتیک ها خلق شده و به همین دلیل است که در رمانتیسم، شورش و هیجان، جلوه‌گر گشت. به گونه‌ای راحت‌طلبی را فضیلت و وظیفه خود را تجربه کردن زندگی یا خیال‌پردازیِ صرف می‌دانستند.
نقض قوانین، مورد توجه واقع شد و شامل خودکشی به دلیل عشق یا غم و بیماری سل بود و این اندیشه رواج داشت که یک رمانتیک خوب باید جوان بمیرد. منشا خودکشی در رمانتیسم را کتاب گوته[5] به نام “رنج های ورتر جوان[6]” می‌دانند.
رمانتیک‌ها با بازگشت به گذشته، تمثیل‌های تاریخی، جهان عجیب و رمزآلود، طبیعت و رویا خوراک تفکرات خود را تهیه می‌کردند و چندی پس از انتشار نظریه ژان‌ژاک روسو[7] درباره انسان که به آن (وحشی نجیب) می‌گوید، به وجود آمد. بدین مفهوم که انسانها در این وضع طبیعی که هنوز با تمدن آشنا نشده‌اند، صفات نیک را در خود دارند، بنابراین نجیب هستند. ولی از آنطرف چون انسان‌های متمدنی نشده‌اند، هنوز وحشی هستند. در نگاه روسو انسان طبیعی در انزوا زندگی می‌کند و زبان و اندیشه‌اش هنوز تکامل پیدا نکرده که بتواند با هم نوع خود ارتباط برقرار کند[8].
حتی می‌توان آن را بی تاثیر از توجه نقاشانی نظیر ژان باتیست گروز[9] و ژان باتیست شاردن[10] ندانست که یکی را ضرورت‌های اجتماعی و شرایط متحول فکری سده‌ی هجدهم واداشت تا انسانیت را بدون ظاهرسازی بیان کند و دیگری زندگی را در چیزهایی عمیقا ساده می‌بیند و محتوای عاطفی طبقه‌ای را نمایش می‌دهد که به تدریج در برابر بورژوازی[11] برمی‌خیزد.
از نکات قابل توجه این دوران نزدیک شدن شاعران و نقاشان و تاثیر شاعرانی نظیر ویلیام وردزورث[12]، لرد بایرن[13]، جان کیتس[14] و پرسی بیش شلی[15] بر هنرمندان است.
نقاشان این دوره سعی در خلق آثاری دارند؛ با موضوعاتی افسانه‌ای و تاریخی که با نهایت شور و هیجان آن را طغیان‌گر و وحشی نشان می‌دهند.این تفکرات در آثار ویلیام بلیک[16]، جان کانستبل[17]، ویلیام ترنر[18]، کاسپار داوید فریدریش[19] و برخی باسمه‌های فرانسیس گویا[20] و بطور شاخص در آثار تئودور ژریکو[21] و اوژن دلاکراوا[22] قابل رویت است.
در ادامه چند اثر از تئودور ژریکو مورد بررسی قرار می گیرد.
[1] Romantic
[2] Romance
[3] Romantisme
[4] Neo-classicism
[5] Johann Wolfgang Von Goethe (1749-1832)
[6] عنوان اصلی Die leiden des jungen Werthers
[7] Jean-Jacques Roussea (1712-1778)
[8] کرباسی‌زاده، علی و سلیمانی دهنوی، فاطمه، مبانی روشنگری در اندیشه‌های روسو، مجله حکمت و فلسفه، شماره 16، 1387
[9] Jean-Baptiste Greuze (1725-1805)
[10] Jean-Baptiste-Simeon Chardin (1699-1779)
[11] Bourgeoisie
[12] William Wordsworth (1770-1850)
[13] George Gordon Byron (1788-1824)
[14] John Keats (1795-1821)
[15] Percy Bysshe Shelley (1792-1822)
[16] William Blake (1757-1827)
[17] John Constable (1779-1837)
[18] Joseph Mallord William Turner (1775-1851)
[19] Caspar David Friedrich (1774-1840)
[20] Francisco Goya (1746-1828)
[21] Theodore Gericault (1791-1824)
[22] Eugene Delacroix (1798-1863)
منابع
- دانشنامه سیاسی( فرهنگ اصطلاحات و مکتب‌های سیاسی)،داریوش‌آشوری، تهران: انتشارات مروارید(1390)
- تاریخ هنر نوین، یورواردورهاروارد آرناسن، ترجمه محمد تقی فرامرزی، تهران: نگارستان کتاب(1389)
- دایره‌المعارف هنر، رویین پاکباز، تهران: فرهنگ معاصر(1389)
- هنر در گذر زمان، هلن گاردنر، محمدتقی فرامرزی، تهران: کاوش‌پرداز(1394)
- در جستجوس زبان نو، رویین پاکباز، تهران: انتشارات نگاه(1389)
- مبانی روشنگری در اندیشه‌های روسو، علی کرباسی‌زاده و فاطمه سلیمانی دهنوی، مجله حکمت و فلسفه، شماره 16(1387)
- هنر مدرنیسم، ساندرا بکولا، ترجمه رویین پاکباز… ] و دیگران [، تهران: فرهنگ معاصر (1390)
- تفتیش عقاید، دبورا بکراش، ترجمه مهدی حقیقت‌خواه، تهران: ققنوس(1387)
- تاریخ تمدن، ویلیام جیمز دورانت، ترجمه احمد آرام… ] و دیگران [، جلد پنجم(رنسانس)، تهران: اقبال، فرانکلین(1337)
- https://www.louvre.fr/en/oeuvre-notices/raft-medusa
https://www.louvre.fr/en/oeuvre-notices/opening-doors-spanish-inquisition